چکيده

در مدلسازی تقاضای سفرهای مسافری بين شهری بويژه در مدلهای ايجاد سفر يا در مدلهای مستقيم تقاضا، معمولاً 3 تا 4 پارامتر مستقل مؤثر بر تقاضا بصورت کلاسيک انتخاب شده، سپس مدلهای رياضی ساخته و کاليبره می‌گردد. فرآيند انتخاب عوامل مؤثر بر تقاضای سفر، يکی از مهمترين اجزای مدلسازی است كه كمتر توسط محققين بدان پرداخته ‌شده است. مدل‌های مستقيم تقاضا معمولاً شامل متغيرهاي جمعيتی، خصوصيات اقتصادي – اجتماعي و شاخص‌هاي بين ناحيه‌اي براي مُدهاي مختلف ( هزينه‌ها، زمان‌هاي سفر، تواتر سرويس ) مي‌باشد. در اين مقاله پارامترهاي مؤثر بر ايجاد تقاضای سفر با اتوبوس را جمعيت، تعداد دانشجويان دانشگاه‌های آزاد و دولتی، ميزان اشتغال، درآمد سرانه ماهانه خانوارهای شهری، ارزش افزوده فعاليت کارگاه‌های صنعتی، تعداد مشترکين تلفن همراه، و تعداد تخت تأسيسات اقامتی در نظر گرفته شده است. همچنين زمان سفر و  کرايه حمل بعنوان پارامترهای مؤثر بر انتخاب مُد سفر با اتوبوس بين شهری در نظر گرفته شده است. در اين مقاله شيوه انتخاب عوامل مؤثر بر تقاضاي سفر با اتوبوس بين شهري بر اساس ناحيه‌بندی استانی در شبکه کشور با تدوين يک مدل تحليل عاملی گام به گام ارائه شده، و سپس  اعتبارسنجی آن بيان گرديده است. ارزيابي نتايج حاصل از مدل تحليل عاملی پيشنهادی جهت انتخاب عوامل مؤثر بر تقاضای سفر با اتوبوس بين شهری نشان مي‌دهد كه می‌توان 3 عامل را از بين 9 متغير مورد بررسی واقع شده استخراج نمود. عواملی که از مدل تحليل عاملی پيشنهادی در اين مقاله تعيين می‌شوند با اطمينان حدود 90 درصد در تبيين پارامتر وابسته معنادار بوده‌اند. بدين ترتيب با بکارگيری عوامل اصلی بدست آمده از مدل تحليل عاملی پيشنهادی می‌توان فرآيند مدلسازی تقاضای سفر با اتوبوس بين شهری را از طريق کاربرد کوچکترين مفاهيم تبيين کننده به منظور تبيين بيشترين مقدار واريانس مشترک در ماتريس همبستگی بانجام رساند.