همه ساله در میانه تابستان، رصدگران پدیده‌های نجومی منتظر مشاهده یکی از بارش‌های معروف سالیانه هستند که با نام بارش شهابی “پِرساوشی” (Perseid meteor shower) از آن یاد می‌شود.

جزئیات بارش شهابی برساوشی در مرداد ماه 1402

بارش شهابی برساوشی، که از برخورد ذرات بجا مانده از دنباله‌دار سوئیفت-تاتل (109P/Swift-Tuttle) با جو زمین ایجاد می‌شود؛ مانند هر سال در شب‌های ۲۱ و ۲۲ مرداد به اوج خود می‌رسد. هر چند، این بارش از اواخر تیر تا ابتدای شهریور فعال است و در این بازه‌ی زمانی کم‌و‌بیش می‌توان شاهد شهاب‌های برساوشی بود.

امسال بارش‌ شهابی پِرساوشی هر چند که دارای دو زمان اوج است، ولی به دلیل قرار داشتن زمان‌های اوج بارش در نور روز و حضور خورشید، امکان مشاهده شهاب‌ها و حتی آذرگوی‌های این بارش را نمی‌توان متوقع بود، ولی در بامداد یکشنبه، ۲۲ مردادماه و قبل از روشنی آسمان، در مناطق دور از آلودگی هوا می‌توان شهاب‌های این بارش معروف سالیانه را رصد کرد.

برخلاف سال گذشته که ماه کامل بسیاری از شهاب‌ها را محو کرد؛ امسال در شب اوج بارش، هلال آخر ماه تاثیر کمی خواهد داشت و رصدگران در صورت سفر به خارج از شهر‌ها، تا ۱۰۰ شهاب در ساعت می‌توانند ببینند.

برای تماشای بارش شهابی، حداقل یک ساعت در محیطی تاریک با افقی تا حد امکان باز به آسمان خیره شوید. راحتی در زمان رصد بسیار به شما کمک می‌کند، بنابراین یک زیر انداز ضخیم برای نشستن یا دراز کشیدن و لباس گرم با خود به همراه داشته باشید. در آسمان شهری احتمالا می‌توانید تعداد انگشت‌شماری از پرنور‌ترین و زیبا‌ترین شهاب‌های این بارش را در یک ساعت رصد خود مشاهده کنید. حضور یک یا چند همراه، لذت رصد را چند برابر خواهد کرد و ممکن است به کمک هم شهاب‌های بیشتری ببینید.

بهترین مکان ها برای دیدن بارش شهابی برساوشی 1402

برای تماشای رویداد شگفت انگیز بارش شهابی برساوشی 1402 نیازی به تلسکوپ و دیگر تجهیزات رصد نخواهید داشت. کافیست از شهرهای بزرگ خارج شوید و به دل طبیعت بکر بروید تا بتوانید این پدیده زیبا را مشاهده کنید. برای رصد بارش شهابی به هیچ ابزار اپتیکی نیاز نخواهید داشت و فقط باید صبور باشید.

مکان‌های مناسب برای رصد بارش شهابی عموما به دو دسته مکان‌های گروهی‌ (به‌همراه تور) و مکان‌های فردی (به‌همراه خانواده یا دوستان) تقسیم‌بندی می‌شوند. این مکان ها دو ویژگی دارند:

• ویژگی نخست، داشتن آسمانی تاریک و بدون آلودگی نوری است.
• ویژگی دوم، دارا بودن افقی باز برای رصد آسمان شب است. افق باز اصولا به افق‌های مسطح و ترجیحا مکان‌هایی که به‌وسیله کوه و دیگر اجسام احاطه نشده‌اند، اطلاق می‌شود.

در صورتی که شما مکان‌هایی را می‌شناسید که علاوه بر ویژگی‌های اطلاق شده، دارای امنیت کافی نیز هستند، می‌توانند مکان مناسبی برای رصد شما باشند.

وضعیت کانون بارش در ساعت 3 بامداد 22 مرداد 1402

این بارش که بر اثر برخورد ذرات به جا مانده از دنباله‌دار سوئیفت تاتل با جو زمین رخ می‌دهد، امسال دارای دو زمان اوج است که یکی ساعت ۶ و ۳۰ دقیقه صبح روز یکشنبه، ۲۲ مرداد و زمان اوج دیگر در ساعت ۱۱ و ۲۸ دقیقه صبح همین تاریخ است. بر این اساس منشا بارش‌های شهابی، ذرات به جا مانده از دنباله‌دارها هستند که هر چه دوره چرخش دنباله‌دار به گرد خورشید کوتاه‌تر باشد، بارش‌های شهابی بهتری را علاقه‌مندان به آسمان مشاهده خواهند کرد.

ولی در هر دو زمان اوج بارش، با وجود خورشید و شرایط نور روز نمی‌توان شهاب‌های این بارش را در زمان اوج در آسمان دید، اما به‌دلیل حضور هلال کاهنده در آسمان و نور کم آن، شرایط برای مشاهده تعداد کمتری از شهاب‌ها نسبت به ZHR اصلی این بارش، در بامداد یکشنبه ۲۲ مردادماه و قبل از روشنی آسمان در مناطقی که به دور از آلودگی هوا (ذرات معلق آلاینده) و عاری از آلودگی نوری هستند، فراهم است.

بدیهی است هر چند طی شب‌های قبل و بعد از این تاریخ نیز می‌توان تعدادی از شهاب‌های این بارش را مشاهده کرد، اما با توجه به این که خارج از زمان اوج بارش هستند، نمی‌توان انتظار مشاهده شهاب‌های زیادی در دیگر شب‌ها را داشت.

ضمن آنکه طی روزهای قبل از زمان اوج این بارش، نور مزاحم ماه پس از تربیع آخر، که پایین صورت فلکی پِرساوش (در صورت فلکی گاو) پس از ساعت یک بعد نیمه شب طلوع کرده و تا صبح در آسمان است، امکان دیدن شهاب‌های به مراتب کمتری را فراهم می‌کند.

در حقیقت شهاب‌ها (Meteor) ذرات بسیار ریز میلیمتری و میکرومتری هستند که در فاصله ۸۰ تا ۱۵۰ کیلومتری جو زمین، شروع به درخشش می‌کنند و با شهاب‌سنگ‌ها (meteoroid) متفاوت هستند، بنابراین مشاهده آنها برای انسان هیچ‌گونه خطری ندارد و بدون نیاز به ابزارهای رصدی، فقط با چشم غیرمسلح قابل رصد است. البته بارش شهابی پِرساوشی با آذرگوی‌های بسیار درخشان نیز شناخته می‌شود.

صورت فلکی پرساوش، حدود نیمه شب در این شب‌ها طلوع می‌کند و در افق شمال شرق آسمان قابل مشاهده است؛ هر چند که شهاب‌های این بارش را در سراسر پهنه آسمان می‌توان جستجو کرد. نام بارش‌های شهابی با توجه به محل قرارگیری کانون بارش در هر یک از صور فلکی آسمان، نامگذاری می‌شود.

دنباله‌دار سوئیفت تاتل که تقریبا هر ۱۳۳ سال یک بار به گرد خورشید می‌چرخد، در روز چهارشنبه، ۲۵ تیر سال ۱۲۴۲شمسی (۱۸۶۲ میلادی) با یک تلسکوپ ۱۱ سانتی‌متری توسط “Lewis Swift” مشاهده شد، اما او با تصور اینکه دنباله‌دار “Schmidt” که دو هفته پیش از آن کشف شده بود را مشاهده کرده، کشف خود را اعلام نکرد؛ اما سه روز بعد، “Horace Tuttle” در رصدخانه هاروارد موفق به مشاهده این دنباله‌دار شد و در نهایت این دنباله‌دار به نام این دو رصدگر، نامگذاری شد. دنباله‌دار سوئیفت – تاتل یکصد و نهمین دنباله‌داری است که مدار آن محاسبه شده است.

معمولا ۴ تا ۵ سال قبل و بعد از عبور دنباله‌دار از کمترین فاصله با خورشید (حضیض خورشیدی)، رصدگران منتظر بارش‌های خوب شهابی هستند.

 لازم به یادآوری است که رصدخانه دانشگاه زنجان با همکاری انجمن نجوم دانشگاه  با توجه به شرایط این بارش در سال جاری، برنامه شب رصدی ویژه بارش پِرساوشی ۱۴۰۲ را اجرا خواهد ‌کرد.

زمان اجرای این دورهمی رصدی از ساعت 20 شنبه مورخ 21 مرداد لغایت ساعت 1 بامداد روز یکشنبه مورخ 22 مرداد 1402 خواهد بود.

علاقمندان جهت حضور در این برنامه رصدی می توانند از طریق لینک زیر ثبت نام کرده و یا به دفتر انجمن نجوم  در ساختمان فیزیک مراجعه نمایند:

لطفا از وسیله‌ی نقلیه شخصی برای رفت و آمد به این برنامه استفاده نمایید. 

 لازم به ذکر است ایاب و ذهاب به عهده خود شرکت کنندگان است و انجمن و رصدخانه دانشگاه هیچگونه مسئولیتی در این خصوص ندارد. همچنین با توجه شروع تعطیلات تابستانی کارکنان دانشگاه از تاریخ 21 مرداد لغایت 1 شهریور، شرکت کنندگان ملزم به رعایت کامل موارد ایمنی، و مقررات محدودیت تردد در محوطه دانشگاه خواهند بود.