سرپرست آزمایشگاه | شماره تماس | پست الکترونیکی |
رامین دوست محمدی | 02433054015 | ramin.doostmohammadi@znu.ac.ir |
رفتار پيچيده زمين هاي مستعد تورم، تابع زمان بوده و تعيين دقيق اين رفتار بسيار دشوار است. رفتار تورمي در موارديکه با يک پروژه مهندسي تلاقي پيدا ميکند ميتواند باعث بروز خسارتهاي زيادي به سازه گردد. به عنوان مثال مي توان به بروز پديده تورم در سد مرآش زنجان اشاره نمود. به دليل اهميت موضوع، بررسي رفتار تورمي مارنهاي رسي سد مراش در غالب اجراي طرح پژوهشي به گروه مهندسي معدن واگذار شد و مقدمات تشکيل آزمايشگاه تخصصي تعيين رفتار تورمي سنگ فراهم گرديده است.
انجمن بين المللي مکانيک سنگ (ISRM) آزمايشهاي مختلفي را براي تعيين پتانسيل تورمي سنگهاي مستعد تورم پيشنهاد کرده است. در اين آزمايشگاه رفتار تورمي سنگ مطابق استاندارد ISRM انجام مي شود.
آزمایش تعیین کرنش تورمی آزاد
اين آزمايش به منظور اندازهگيري کرنش تورمي نمونههاي غير محصور انجام ميشود. اين شرايط در سطح زمين و ترانشههاي کم عمق اتفاق ميافتد.
ابزار آزمايش شامل يک ظرف (a) به منظور قرارگيري نمونه (b) در آن، يک گيج عقربهاي (c) با دقت 005/0 ميليمتر به منظور اندازهگيري جابجايي و يک صفحه (d) به منظور جلوگيري از نفوذ ميله گيج در نمونه ميباشد (شکل زیر). گيج عقربهاي به صورت محوري بر روي مرکز نمونه قرار ميگيرد. همچنين ميتوان يک نوار نازک (e) دور نمونه پيچيد -و يا از گيجهاي عقربهاي به صورت افقي (f ) استفاده نمود- تا جابجاييهاي عرضي نمونه را نيز به راحتي اندازه گرفت. ظرف تا بالاتر از سطح نمونه از آب پر شده و جابجايي تورمي در طول زمان ثبت ميشود. اين اندازهگيري تا وقتي که تغيير جابجايي مشاهده نشود، ادامه پيدا ميکند. شاخص کرنش تورمي آزاد نمونه با استفاده از رابطه زير محاسبه ميشود:
که در اين رابطه، ε کرنش تورمي محوري، d جابجايي تورمي ثبت شده در جهت محوري در طول زمان آزمايش و L ارتفاع اوليه نمونه است. دستگاه طراحي شده براي تعيين کرنش تورمي آزاد سنگ در شکل زير مشاهده ميشود.
آزمایش تعیین کرنش تورمی نیمه محصور
اين آزمايش به منظور اندازهگيري کرنش تورمي نمونه محصور در جهت جانبي و تحت بار ثابت محوري انجام ميشود. کف تونلها يا زمينهاي تحت بار ساختمانها مثالهايي از اين شرايط ميباشند. دستگاه آزمايش شامل يک رينگ فلزي ضد زنگ (f) براي محصور کردن جانبي نمونه (g) ، صفحات متخلخل (h) به منظور فراهم آوردن شرايط توزيع يکنواخت آب از بالا و پايين، يک سلول (i) به منظور قرارگيري کل مجموعه (نمونه و رينگ) در داخل آن، گيج عقربهاي (j) و بار مرده (k) براي بارگذاري نمونه است (شکل زیر). سلول از آب پر شده و جابجايي تورمي در طول زمان ثبت ميشود. شاخص کرنش تورمي با استفاده از رابطه زير محاسبه مي شود:
که در اين رابطه، d جابجايي تورمي ثبت شده در طول آزمايش و L ارتفاع اوليه نمونه است. دستگاه طراحي شده براي تعيين کرنش تورمي نيمه محصور سنگ در شکل زير مشاهده ميشود.
آزمایش تعیین فشار تورم
اين آزمايش به منظور اندازهگيري فشار لازم جهت محصور کردن يک نمونه سالم در شرايط حجم ثابت وقتي که در تماس با آب قرار ميگيرد طراحي شده است. اين شرايط در تونلهاي داراي پوشش بتني در تماس با سنگهاي مستعد تورم اتفاق ميافتد.
دستگاه آزمايش شبيه دستگاه توضيح داده شده در آزمايش نيمه محصور با سه بخش اضافي شامل يک وسيله اندازه گيري نيرو (l) ، يک چارچوب براي بارگذاري (m) و يک جک (n) است. پس از نصب همه اجزا، ظرف محتوي نمونه از آب پر ميشود و جک محوري به صورت منظم و پيوسته جهت فراهم آوردن شرايط تغيير حجم ثابت، تنظيم ميگردد. به عبارت ديگر به محض تمايل نمونه به تورم، بار قائم محوري افزايش مييابد به نحوي که جابجايي تورمي متوقف شود. در نهايت فشار تورمي با استفاده از رابطه زير محاسبه ميشود.
که در اين رابطه، F نيروي تورمي ثبت شده در طول آزمايش و A سطح مقطع نمونه است.
شماتيک دستگاه تعيين فشار تورمي کاملا محصور